Hoe mediation helpt bij een conflict in een familiebedrijf
Een conflict binnen de eigendomhoudende familie is nog steeds de grootste bedreiging voor het voortbestaan van een familiebedrijf. Met name de overdracht van de leiding op de volgende generatie is berucht. Het onderzoek ‘Het geheim van de eeuwige jeugd’ beschrijft de succesfactoren van en gevaren voor het (oudere) familiebedrijf. Wat zijn die gevaren en welke rol kan een mediator spelen bij het afwenden daarvan?
Het Erasmus Centre for Family Business (ECFB, onderdeel van Erasmus Universiteit), BDO Accountants & Adviseurs en Rabobank deden onderzoek onder 6.500 bedrijven, waarvan een derde familiebedrijven. De conclusies uit dat onderzoek zijn gepubliceerd in het rapport ‘Het geheim van de eeuwige jeugd’, dat recent verscheen.
Continuïteit binnen het familiebedrijf
De meeste familiebedrijven zijn opgericht door een visionaire ondernemer die met veel doorzettingsvermogen een bedrijf uit de grond stampte. Na enkele decennia komt uiteindelijk het moment dat de ondernemer de leiding van het bedrijf moet overdragen. Wat een bedrijf juist tot een familiebedrijf maakt is die overdracht op de volgende generatie. Dat is tegenwoordig geen vanzelfsprekendheid meer. De jongere generatie heeft gezien hoeveel werk het leiden van een bedrijf met zich meebrengt. Niet iedere zoon of dochter heeft daar zin in.
Conflicten rond opvolging in een familiebedrijf
Oprichters van familiebedrijven zijn een slag apart. Ze hebben vaak een grootse prestatie neergezet. Om als zoon of dochter in het bedrijf van de oprichter (en in zijn schaduw) te werken kan een hele uitdaging zijn. Het komt regelmatig voor dat de oprichter moeite heeft de zaak los te laten. Dat uit zich bijvoorbeeld door regelmatig ingrijpen in of kritiek hebben op het beleid van de opvolger.
Een ander veelvoorkomend probleem is het bezit van aandelen in het bedrijf. Vaak houdt de oprichter de aandelen te lang vast in plaats van deze (deels) aan de volgende generatie over te dragen. Ook komt het voor dat aandelen worden overgedragen met voor een lange periode een verbod om deze door te verkopen. De oprichter van het familiebedrijf wil zo voorkomen dat zijn opvolger(s) gaan ‘cashen’. Alhoewel de samenstellers van het rapport dit positief beoordelen (het draagt bij aan de continuïteit), kan dit leiden tot een conflict tussen de generaties in het familiebedrijf.
Een bestuurder van buiten aanstellen
Soms komt het voor dat de erfgenaam in de familie niet in het bedrijf wil werken of er niet geschikt voor is. Dan is het moment gekomen om een externe bestuurder aan te stellen. In de praktijk is dat vaak een moeilijke positie voor die externe bestuurder. Hij is geen familie en heeft vaak geen aandelen in het bedrijf. Je ziet dan ook nogal eens dat er een conflict uitbreekt tussen de externe bestuurder van het familiebedrijf en de familie die de aandelen bezit. Soms neemt de oprichtersfamilie het bestuur weer terug, zoals dat bijvoorbeeld met het tijdschriftenbedrijf Audax gebeurde.
Durfinvesteerders in familiebedrijven zijn dan ook vaak voorstander dat een externe directeur ook een aandeel neemt in het bedrijf. Je krijgt dan een gelijker speelveld. Men zorgt er zo voor dat beleidsbeslissingen meer op de lange termijn gericht zijn.
De voors en tegens van familiebedrijven
Koninklijke Tichelaar te Makkum is het oudste familiebedrijf van Nederland.
Problemen rond de opvolging zijn een serieuze bedreiging voor het voortbestaan van het familiebedrijf. Volgens het onderzoek hebben familiebedrijven een kleinere kans gezond oud te worden dan andere bedrijven. Ook is de waarde van oudere familiebedrijven vaak lager, vergeleken met het jongere familiebedrijf.
Toch zien investeerders het familiebedrijf als een goede investering, zolang je maar goed op de risico’s let. De rode draad is continuïteit. Als het beleid meer gericht is op de lange termijn zijn de risico’s aanzienlijk kleiner.
Het voordeel van een mediator
Hoe kun je als eigendomhoudende familie van een familiebedrijf ervoor zorgen dat conflicten (onderling of met externe bestuurders) het voortbestaan van het bedrijf niet in gevaar brengen? Het probleem is vaak dat de familie té betrokken is bij hun bedrijf en daardoor nog wel eens de objectiviteit uit het oog verliest. Het kan dan enorm helpen wanneer iemand van buiten betrokkenen ondersteunt om hun conflicten samen op te lossen.
Een goede keuze voor zo een ‘iemand van buiten’ is een mediator. Een mediator is een onafhankelijke bemiddelaar die door beide partijen gezamenlijk ingeschakeld wordt. Zijn doel is alle betrokken partijen de beste oplossing te laten bereiken, een oplossing waaraan zij zelf aan de basis staan, mede door de invloed die ze hebben op de uiteindelijke oplossing.
Een mediator heeft geen belang en is neutraal. Hij heeft geen specifieke kennis van de materie nodig. Indien noodzakelijk schakelt de mediator externe specialisten in om met hun kennis bij te dragen aan de gesprekken. Er wordt een dynamiek gecreëerd waarin de familie en eventuele externe bestuurders gezamenlijk een oplossing kunnen vinden voor hun conflict. Bovendien blijft de sfeer goed, wat voor de toekomstige samenwerking en het bedrijf zelf van groot belang is. Een mediator faciliteert met de juiste interventies de ideale omstandigheden.
Juist door het hierboven beschreven gevaar van een conflict binnen het familiebedrijf kan het zelfs verstandig zijn om een mediator op lange termijn in te schakelen. Door periodiek overleg kan hij zorgen dat kleine wrijvingen niet uitgroeien tot grote conflicten. Dat kan een belangrijke bijdrage zijn aan het voorspoedig voortbestaan van het familiebedrijf.
Wilt u zelf eens bespreken hoe mediation kan bijdragen aan de langdurige groei en bloei van uw onderneming? Ik ben mediator in Den Haag en ondersteun regelmatig het management van bedrijven en familiebedrijven in hun verdere ontwikkelingen. Neem dan contact op of bel mij: 0610949917 voor een vrijblijvend gesprek.
Meer lezen
Onderlinge twisten doen familiebedrijven nogal eens de das om
